Ultieme gids voor het begrijpen van ontbossing

Ontbossing tegengaan

Naarmate de landbouw en de verstedelijking groeiden, werd ontbossing een van de grootste milieuproblemen sinds de jaren zestig. Ontbossing leidt tot verlies van biodiversiteit, verhoogde uitstoot en aanzienlijke sociale en economische gevolgen voor gemeenschappen en landen die voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van bossen.

Jaarlijks wordt ongeveer 10 miljoen hectare bos gekapt. Dit is ongeveer even groot als Portugal. Om dit alarmerende tempo in evenwicht te brengen, ondersteunen veel individuen, organisaties en regeringen herbebossing- en bebossingsprojecten. In dit artikel worden ontbossing en de oplossingen ervan in meer detail besproken.

Uil die op een boom zit, Europa.

Wat is ontbossing?

Ontbossing is het verwijderen van bomen en andere vegetatie van een stuk land, wat ervoor zorgt dat bebost land onbebost land wordt. Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) van de Verenigde Naties is ontbossing de omzetting van bos voor een ander landgebruik of de langdurige (meer dan tien jaar) vermindering van de dekking van het bladerdak tot onder de drempel van 10%.

De belangrijkste oorzaken van ontbossing zijn menselijke activiteiten zoals landbouwuitbreiding, houtkap, mijnbouw en verstedelijking. Deze activiteiten leiden vaak tot de degradatie en het verlies van beboste ecosystemen, met diverse gevolgen voor het milieu tot gevolg.

Lees meer: De belangrijkste oorzaken van ontbossing

Volgens recente statistieken is het mondiale tempo van de ontbossing de afgelopen tien jaar afgenomen, maar vormt het nog steeds een aanzienlijk klimaatprobleem.

De FAO van de Verenigde Naties schat dat het mondiale bosgebied is afgenomen van 4,06 miljard hectare in 2000 naar 3,99 miljard hectare in 2020, wat neerkomt op een nettoverlies van 0,12% van de bossen in de wereld per jaar.

Sommige regio's, zoals het Amazone-regenwoud, hebben te maken gehad met hogere ontbossingspercentages dan andere. Volgens het Wereld Natuur Fonds (WWF) is de afgelopen vijftig jaar ongeveer 17% van het Amazoneregenwoud vernietigd.

Tussen 2000 en 2020 verloor het Amazonegebied naar schatting 8,4% van zijn bosareaal, voornamelijk als gevolg van de kap voor veeteelt en de teelt van sojabonen.

Lees meer: Ontbossing in de Amazone: oorzaken, effecten, oplossingen

Ontbossing: het verleden, heden en de toekomst

Historisch gezien heeft ontbossing al duizenden jaren plaatsgevonden toen mensen bossen rooiden voor landbouw en nederzettingen. Het tempo en de omvang van de ontbossing zijn de afgelopen decennia echter dramatisch toegenomen. Volgens de FAO is de wereld tussen 1990 en 2015 ongeveer 178 miljoen hectare bos kwijtgeraakt, een gebied dat ongeveer zo groot is als Libië.

De regio’s die het zwaarst getroffen worden door ontbossing zijn de tropische regio’s van Zuid-Amerika, Centraal-Afrika en Zuidoost-Azië. Helaas bevatten deze regio's enkele van 's werelds meest biodiverse ecosystemen en duizenden unieke soorten die negatief worden beïnvloed door ontbossing.

Brazilië heeft bijvoorbeeld te maken gehad met aanzienlijke ontbossing in het Amazone-regenwoud als gevolg van landbouwexpansie, houtkap en andere activiteiten.

In Indonesië, wordt ontbossing grotendeels veroorzaakt door de uitbreiding van oliepalmplantages, die verschillende consumentenproducten produceren, zoals palmolie.

Lees meer: Ontbossing in Nigeria: oorzaken, gevolgen en oplossingen

De afgelopen jaren zijn er inspanningen geleverd om de ontbossing aan te pakken via internationale overeenkomsten zoals het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering (UNFCCC) en de Overeenkomst van Parijs uit 2015. Bovendien is er een groeiende beweging in de richting van duurzame landgebruikspraktijken, zoals agroforestry en natuurbehoudslandbouw, die tot doel hebben economische ontwikkeling in evenwicht te brengen met milieubehoud. Ontbossing blijft echter een aanzienlijke bedreiging voor de mondiale biodiversiteit en de gezondheid van ecosystemen en er zijn verdere maatregelen nodig om dit belangrijke probleem aan te pakken.

Lees meer: Ontbossing in de Verenigde Staten: oorzaken, gevolgen en oplossingen

Oliepalmboomplantatie naast een tropisch regenwoud.

Lees meer: De Filipijnse strijd tegen ontbossing: vooruitgang en uitdagingen

Welke invloed heeft ontbossing op de natuur en gemeenschappen?

Ontbossing heeft aanzienlijke gevolgen voor het klimaat en de lokale gemeenschappen, wat de noodzaak benadrukt van duurzame landgebruikspraktijken die economische ontwikkeling in evenwicht brengen met milieu- en sociaal behoud. Naast de impact op lokale gemeenschappen die in de directe omgeving van de bossen leven, heeft ontbossing ook gevolgen voor verschillende activiteiten in de toeleveringsketen, de voedselzekerheid en de landbouw op mondiaal niveau.

Klimaatimpact van wereldwijde ontbossing 

• Bodemerosie: Bomen helpen de grond te verankeren en voorkomen erosie. Wanneer bomen worden verwijderd, wordt de bodem kwetsbaarder voor erosie, wat leidt tot verlies van vruchtbaarheid en verminderde landbouwproductiviteit.
• Verlies van biodiversiteit: Bossen herbergen een breed scala aan planten- en diersoorten. Ontbossing leidt tot het verlies van leefgebied voor deze soorten, wat resulteert in het uitsterven en afnemen van de biodiversiteit.
• Toename van de CO₂-uitstoot: Bomen absorberen CO₂ uit de atmosfeer door middel van fotosynthese. Door ontbossing komt deze CO₂ weer in de atmosfeer terecht. Bovendien zijn er door ontbossing minder beboste gebieden, waardoor er meer CO₂ in de atmosfeer vrijkomt.
• Verstoring van de watercyclus: Bomen spelen een cruciale rol bij het reguleren van de watercycli. Ontbossing leidt tot verminderde beschikbaarheid van water, veranderingen in regenpatronen en een verhoogd risico op droogte en overstromingen.

 Gordeldier, Pantanal, Brazilië.

Lees meer: Herbebossing: 10 fantastische voordelen van het planten van bomen

Sociale en economische gevolgen van ontbossing

• Ontheemding: Bossen zijn vaak de thuisbasis van inheemse en andere lokale gemeenschappen. Ontbossing kan leiden tot ontheemding en verlies van traditionele bestaansmiddelen.
• Verlies van middelen van bestaan: Ontbossing kan leiden tot het verlies van middelen van bestaan voor lokale gemeenschappen die voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van bossen, bijvoorbeeld door jagen, verzamelen en het oogsten van niet-hout bosproducten.
• Conflicten over hulpbronnen: Ontbossing kan resulteren in conflicten over hulpbronnen, zoals land en water, tussen lokale gemeenschappen, houthakkers en andere belanghebbenden.
• Economische gevolgen: Ontbossing kan resulteren in verminderde landbouwproductiviteit, verminderde beschikbaarheid van water en andere economische gevolgen die een negatieve invloed hebben op lokale gemeenschappen en nationale economieën.

Lees meer over bedrijven die de stap naar de duurzaamheid hebben gezet

Belangrijkste oorzaken van ontbossing

Veel factoren dragen bij aan de groei van de ontbossing op verschillende locaties. Hoewel deze factoren in verschillende typen kunnen worden onderverdeeld, zijn ze nauw met elkaar verbonden. Drijvende krachten van ontbossing zijn onder meer:

• Uitbreiding van de landbouw: De omzetting van bossen in landbouwgrond, vooral voor commerciële gewassen zoals soja, palmolie en het grazen van vee, is een van de belangrijkste oorzaken van ontbossing.
• Houtkap: De vraag naar hout en andere bosproducten, waaronder pulp en papier, heeft geresulteerd in wijdverbreide ontbossing en bosdegradatie.
• Mijnbouw: Het delven van mineralen zoals goud, koper en olie kan leiden tot de vernietiging van bossen en de ontheemding van lokale gemeenschappen.
• Ontwikkeling van infrastructuur: De aanleg van wegen, dammen en andere infrastructuurprojecten vereist vaak het kappen van bossen, wat tot ontbossing leidt.

Kudde Nelore-runderen grazen in een weiland op een Braziliaanse ranch.

Over het geheel genomen zal het aanpakken van de oorzaken van ontbossing aandacht vereisen voor bepaalde onderliggende economische, politieke en sociale factoren; het bevorderen van duurzame praktijken op het gebied van landgebruik; en verbetering van het bestuur en de systemen voor grondbezit. De onderliggende factoren die de mondiale ontbossing beïnvloeden zijn complex en kunnen een reeks verschillende industrieën en sociaal-politieke dynamieken omvatten, waaronder:

• De mondiale vraag naar grondstoffen voor landbouwproducten, hout en mineralen drijft ontbossing aan, omdat bedrijven aan deze vraag willen voldoen door hun activiteiten uit te breiden naar beboste gebieden.
• Zwak bestuur en onduidelijke systemen voor grondbezit leiden in sommige landen tot illegale landroof en het omzetten van bossen in landbouwgrond.
• Armoede en ongelijkheid kunnen mensen ertoe aanzetten bossen te kappen voor zelfvoorzienende landbouw of hout en andere bosproducten te verkopen om in hun levensonderhoud te voorzien.
• Politieke instabiliteit kan illegale houtkap en landroof mogelijk maken, waardoor de inspanningen op het gebied van bosbescherming worden ondermijnd.

Hoe gaan we ontbossing tegen?

Ontbossing is een aanzienlijk milieuprobleem dat de biodiversiteit van ecosystemen bedreigt en de kwaliteit van bodem, lucht en water aantast. Er zijn verschillende oplossingen en initiatieven om ontbossing tegen te gaan, zoals bosbehoud, herbebossing en duurzame praktijken voor landgebruik. Laten we er een paar bespreken:

• Herbebossing: Nieuwe bomen planten in gebieden waar bossen zijn gekapt of aangetast, is een belangrijke strategie om ontbossing tegen te gaan. Herbebossingsinspanningen omvatten het planten van inheemse boomsoorten, het gebruik van agroforestry-technieken en het herstellen van aangetast land. Bij DGB Group werken we bijvoorbeeld samen met lokale gemeenschappen voor onze herbebossing- en bebossingsprojecten om inheemse fruit- en notenbomen te planten om het unieke ecosysteem van elke locatie holistisch te benaderen.
  
  

  Lees meer: Herbebossing: 10 fantastische voordelen van het planten van bomen

Boomkwekerij - Greenzone Afforestation Project, Kameroen, DGB.

• Bosbehoud: Een van de meest effectieve manieren om ontbossing tegen te gaan is het behoud van bestaande bossen. Overheden, non-profitorganisaties en lokale gemeenschappen kunnen samenwerken om bossen te beschermen door middel van beleid en prikkels die duurzame praktijken aanmoedigen.
• Duurzame praktijken op het gebied van landgebruik: Het bevorderen van duurzame praktijken op het gebied van landgebruik, zoals agroforestry en duurzame landbouw, kan de vraag naar boskap voor landbouw en begrazing helpen verminderen. Het gaat hierbij om praktijken zoals vruchtwisseling, tussenteelt en verminderde grondbewerking.
• Betaling voor ecosysteemdiensten (PES): PES is een marktgebaseerd mechanisme dat landeigenaren compenseert voor de ecologische diensten die door hun land worden geleverd, zoals CO₂-vastlegging, waterregulering en behoud van biodiversiteit. PES kunnen landeigenaren financiële prikkels geven om bossen te behouden en duurzame landgebruikspraktijken toe te passen. Het succesverhaal van Costa Rica is een goed voorbeeld van hoe dit systeem werkt.
• Certificatieschema's: Certificeringsschema's zoals Forest Stewardship Council (FSC) en de Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO) bieden normen voor respectievelijk duurzaam bosbeheer en landbouw. Deze regelingen garanderen consumenten dat de producten die zij kopen duurzaam zijn geproduceerd.
• REDD+: Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation (REDD+) is een mondiaal mechanisme dat tot doel heeft landen te stimuleren hun CO₂-uitstoot als gevolg van ontbossing en bosdegradatie te verminderen. REDD+ bevordert het behoud van bossen, het herstel van aangetaste gronden en duurzaam bosbeheer.
• Bosbeheer op gemeenschapsbasis: Het in staat stellen van lokale gemeenschappen om bossen te beheren en te beschermen kan een alternatief bieden voor boskap voor economische ontwikkeling.
  
  

  Lees meer: Ontbossing in Nigeria: oorzaken, gevolgen en oplossingen

Proactieve oplossingen voor ontbossing

Ontbossing lijkt misschien een probleem dat alleen gevolgen heeft voor degenen die in de buurt van bossen wonen, en niet voor de stedelijke bevolking. Ecologische en economische ecosystemen zijn echter nauw met elkaar verbonden. De vernietiging van bossen duizenden kilometers verderop heeft invloed op het type en de prijs van medicijnen, voedsel en materialen, maar ook op de kwaliteit van de lucht.

Daarom is het essentieel om bossen proactief te herstellen en te behouden en ontbossing tegen te gaan. Ons levensonderhoud bestaat niet alleen uit geïsoleerde ervaringen; ze zijn afhankelijk van de vitale mondiale processen waarbij de lucht-, bodem- en waterkwaliteit betrokken zijn.

Bestrijd ontbossing met DGB Group

Wij helpen overheden, grote organisaties, kleine bedrijven of individuen stappen te zetten naar een groenere en overvloedigere toekomst. Als u of uw organisatie van plan bent proactief te zijn en meer bomen te planten voor toekomstige generaties, zijn wij er om u te helpen. U kunt een paar bomen per maand planten, of een paar duizend als onderdeel van onze grootschalige herbebossing- en bebossingsprojecten. Beide zijn op hun eigen manier betekenisvol en op elk moment voor u toegankelijk. U kunt vandaag nog uw eerste boom planten of met ons projectteam spreken over natuurherstelprojecten die wij momenteel ontwikkelen.

Lees meer over onze herbebossingsprojecten